COVID-19 salgınının sağlığın ötesinde ekonomi ve iş dünyası için de önemli etkileri olacağı öngörülüyor. Farklı ülkeler, farklı sektörler bu ekonomik zorlukları değişik biçim ve fazlarda yaşamaya başladılar; salgının bitiş zamanı ile ilgili belirsizlikler sürüyor. Salgının birden çok dalga halinde, iki yıl daha sürebileceği uyarısıyla birlikte iş dünyasının hazırlıklarını buna göre yapması gerektiği sıklıkla vurgulanıyor. Bahsedilen dalgaların artçılarının iş dünyası için kimi zaman ‘tsunami’ kadar ağır olabileceği, kimi zaman da farklı zorlukta fırtınalar şeklinde olabileceği belirtiliyor.
Şirketlerin yaşanmakta olan krize ve beklenen artçı dalgaların yoğunluğu ve büyüklüğüne göre hazırlıklarını yapabilmeleri için, öncelikle krizi anlamak, deneyimlerden ders çıkarmak ve krize karşı doğru tepkileri göstermek üzere uygun politika ve stratejileri geliştirmeleri gerekiyor.
ARAMA olarak iş dünyasında COVID-19’un yıkıcı etkilerini engellemek, şirketlerin geleceğe hazır olabilmelerini sağlamak amacıyla uzmanların ve danışmanlarımızın görüşleri, kriz yönetimi raporları ile şirketlerin en iyi uygulamaları doğrultusunda bir Kriz Kalkanı Eylem Planı oluşturduk. Krizin etkilerine karşı bir kalkan niteliğinde olan bu plan, İnsani Çevrim ve Kriz Aklı Çevrimi ve bu iki çevrim sonrası şirketlerin kendilerini yeniden şekillendirmesi ara evresiyle birlikte Operasyonel Koruma çevrimi olmak üzere 3 ana çevrim ve 13 temel eylemden oluşuyor.
İnsani Çevrim
Covid-19 salgının temel hedefi insan sağlığı olduğu için şirketlerin öncelikli olarak çalışanların sağlığını koruyup, ekiplerini güçlendirmeleri ve krize yönelik bir liderlik modeli geliştirmeleri gerekiyor. İnsani çevrim 3 eylemden oluşuyor:
(1) Sağlığı Koru: Öncelikli olarak çalışanların sağlığı korunmalı ve işyerleri güvenli hale getirilmelidir. Bulaşma riskini ortadan kaldıracak tüm önlemlerin alınması gereklidir. Seyahat, toplantı, çalışma, üretim alanlarındaki sağlık protokolleri tanımlanmalı ve titizlikle uygulanmalıdır. Covid-19 ile ilgili güncel veriler takip edilerek alınan önlemler ve sağlık protokollerinin güncellenmesi sağlanmalıdır. Bu dönem için gerekiyorsa geçici bir “İş ve çalışma rehberi” oluşturulmalı, tüm çalışanlarla paylaşılmalıdır.
(2) Ekibi Koru: Şirketin tepe yönetiminin güçlü tutulması, yetkilendirme ve becerileri geliştirme çalışmalarının yapılması gerekir. Çalışanların ihtiyaçlarının karşılanması, streslerinin azaltılması ve morallerinin yüksek tutulması ihtiyacı vardır. Uzaktan ya da işyerinde çalışan ekip için amacın üzerinden yeniden geçilmeli, roller yeniden belirlenmeli, ekibin aidiyet duygusu yeniden oluşturulmalıdır. Yeni çalışma şeklinde araçlar ve kurallar belirlenmeli, günlük iş planları ve diğer yürüyen projeler için iletişim kanalları oluşturulmalı ve ekibin birlikte çalışması için gerekli imkanlar sağlanmalıdır. Yeni dönemde yaşanabilecek zorluklarla birlikte mücadele edilmeli, başarıların paylaşılarak ekip olmanın, dayanışmanın gücü hissettirilmelidir.
(3) Empatik Liderliği Geliştir: Kriz insanlarda büyük bir kaygı oluşturduğu için liderlerin samimiyet ve empatiyle hareket etmeleri gerekir. Liderler şirketin durumu hakkında ilk elden bilgi vermeli, amaçları ve misyonu önceleyerek, hızlı şekilde hareketlenmeyi sağlamalıdır. Çalışanların seslerini duyurabilmesini sağlamalı, düşüncelerine önem verdiğini göstermelidir. Liderlerin kendi anlatısını ve hikayesini ortaya koyarak çalışanlarla bütünlük sağlaması önemlidir.
Kriz Aklı Çevrimi
Bu çevrim, kriz dönemini yaşanırken şirketlerin krizi doğru yönetebilmek için geliştirmesi gereken beceriler ve olası gelecek senaryolarına hazırlık için zihinsel kapasitelerine arttırmaya yönelik eylemleri içeriyor.
(4) Durum Farkındalığını Arttır: Şirket kriz boyunca çok titiz bir sinyal izleme sistematiği geliştirmelidir. Zayıf sinyalleri ve noktasal bilgileri, genel bilgilerle bütünleştirerek gerçekçi bir görüş oluşturmalıdır. Böylece belirsizlikler, riskler, doğrudan görüş alanı dışındaki (siber güvenlik gibi) zorluklar ve bunların sonuçları konusunda 360 derece bir farkındalık sağlamalıdır.
(5) Dinamik Karar Yapısı Oluştur: Şirketin hızla ‘Kriz Merkez’ini harekete geçirmesi gerekir. Bu şekilde yapılması gerekenlerin hassas biçimde önceliklendirilmesi sağlanmalıdır. Şirket bütününde fonksiyon ve birimlerin çapraz entegrasyonları arttırılarak karar hizalanmalıdır.
(6) Senaryolara Hazırlan: Şirketin bu dönemde gelecekle ilgili alternatif senaryoları sürekli değerlendirmeye almaları gerekmektedir. Gelecekteki kilit belirsizlikleri saptamak ve bunların olası sonuçlarını analiz etmek gerekmektedir. Normalleşme kadar en kötü durum senaryoları da şirketlerin radarında olmak zorundadır. Böylece farklı senaryolar için şirket A, B ve C senaryolarını geliştirebilir.
Yeniden Şekillendirme
Şirketler İnsani Çevrim ve Kriz Aklı Çevrimlerinde gerçekleştirdikleri eylemlerle kendilerini yeniden şekillendirip, krize karşı hazır hale geliyorlar:
(7) Şirketi Yeniden Şekillendir: Şirketin çekirdek iş modeli krizde hızlı şekilde korumaya alınmalıdır. Bu dönemde olağan dönemlerdeki ortam ve kaynaklar olmayacaktır; dolayısıyla önceki strateji ve politikaların geçerliliği askıya alınmaktadır. Şirketin süreklilik ve kriz planları gözden geçirilmelidir. Kısıtlı kaynaklar dönemindeki yeni stratejiler, öncelikli faaliyetler, kaynaklar, müşteriler, kanallar için tasarım ve değişim hayata geçirilmelidir.
Operasyonel Koruma Çevrimi
Şirketlerin İnsani Çevrim ve Kriz Aklı Çevrimi ile kendilerini yeniden şekillendirilmesinin ardından ‘Operasyonel Koruma Çevrim’iyle krizin olumsuz etkilerini fırsata çevirmek ve krizi yönetmek üzere aşağıdaki beş eylemi hayata geçirmesi gerekiyor.
(8) Müşterilerle Bağı Güçlendir: Şirket bu dönemde müşterilerine güven aşılamalıdır. Bunun için kurum kültürünü kaldıraç olarak kullanarak müşterilerle bağı geliştirmek gereklidir. Müşterilerin bu döneme dair ihtiyaçları tekrardan ele alınmalı ve yanıtlanmalıdır. Müşteri hizmetlerinin kriz yol haritası oluşturulmalıdır. Müşteri ihtiyaçları ve etkileşimi otomasyonla desteklenmelidir.
(9) Finansı ve Tasarrufu Yönet: Kriz döneminde şirketin önemli ihtiyacı nakit ve likiditenin yönetimidir. Şirket finansal senaryo modellerini geliştirerek kısa vadeli likidite stratejisini revize etmelidir. Ayrıca hızlı bir biçimde maliyet düşürme programını hayata geçirmelidir. Bu programın önemli bir parçası da devletin desteklerinden azami yararlanma politikası olmalıdır.
(10) Değer Zincirini Yenile: Şirket öncelikli olarak ilk aşama değer zincirindeki riskleri ve öncelikleri değerlendirmelidir. Böylece değer zinciriyle ilgili alternatif strateji ve politikalar oluşturmalı, çevik planlama kapasitesini geliştirmelidir. Satın alma alanında hızlı kazanımlar öne çıkarılmalı ve değer zinciri güvenli düşük vites modu oluşturulmalıdır.
(11) Dijitalleşmeyi Arttır: Şirketin bu dönemde dijitalleşmeyi hızlandırması gereklidir. Şirket dijitalleşmede öncelikli alanlarını belirleyip uygulamaya geçirmelidir. Dijital fabrikanın, dijital iş yerinin geliştirilmesi ve dijital kültürün kurumun her noktasına yayılması büyük önem taşımaktadır.
(12) Paydaşlarla Açık İletişim Kur: Şirket bu dönemde paydaşlarıyla açık ve sık bir iletişim politikası benimsemelidir. Öncelikli paydaşlarla iletişim için bir yol haritası belirlemelidir. Şirket, sermayedarları, fon sağlayıcıları ve yönetim kurullarıyla yakın bir iletişim içinde olmak zorundadır. Benzer şekilde düzenleyici kurumlarla olan etkileşim bazı sektörler için kritik önem taşır.
(13) ‘Yeni Normal’ için Tasarla: Şirketlerin gelecek başarılarında normalleşme için hazırlıkları çok önemli olacaktır. Yeni normalin hayal edilmesi ve bunun için şirketin iş modelinin yeniden tasarlanması gereklidir. Geleceğin farklı opsiyonlarında şirketin şekillendirici ve uyum sağlayıcı rolleri belirlenmelidir. ‘Yeni Normal’de başarıyı getirecek stratejiler geliştirilmelidir.
Şirketlerin, kriz boyunca 3 ana çevrim ve 13 temel eylemden oluşan Kriz Kalkanı Eylem Planı’nı “Yeniden Değerlendirme Çevrimi’yle sürekli yinelemesi gerekiyor ki krizin değişken yapısı ve yaşanabilecek artçı dalgalara karşı durabilen, kriz sonrası oluşacak yeni normale uyum sağlayabilen dinamik bir kalkan oluşabilsin. Kriz Kalkanı Eylem Planı uygulamasındaki başarı ortak akıl doğrultusunda karar verme, paydaşları sürece dahil etme, müşteri ve tedarikçilerle etkin iletişim, süreci yakın takip, farkındalığı arttırma, olasılıklara karşı senaryo üretme, duruma uygun liderlik modeli ve Covid-19’un temel hedefi olan insanı korumakla mümkün oluyor.
